Ik had deze week een inspirerend besef van mijn eigen veerkracht.
Het verwondert me nog steeds, mijn en het universele menselijke vermogen om na een spreekwoordelijke klap weer terug te veren in de oorspronkelijke of zelfs verruimde vorm. Want dat is waar veerkracht over gaat, het vermogen om uit diepe dalen te kunnen herrijzen. Een niet alleen nuttig maar wezenlijk vermogen, dat alles met voelen te maken heeft. Met zowel de lichte en vitale als de pittige en zware kant van het leven - want hoe krijg je ooit de kans om terug te veren als je nooit wordt ingedeukt? Om veerkracht te kunnen ervaren én ontwikkelen is er een tegenkracht nodig, een beproeving. En om er aan de andere kant van die beproeving werkelijk sterker en lichter uit te komen, is het essentieel om op gezonde wijze om te leren gaan met de zware of andere moeilijke gevoelens die in welke beproeving dan ook worden opgeroepen. Onder andere door ze te doorvoelen en aan te gaan - want dat is waar de ware veerkracht ontstaat. En dus neem ik je in deze blog - in een tijd waarin we met z'n allen al een jaar flink op de proef worden gesteld - mee via de modder en geef ik concrete handvatten om uit je eigen zwaarte terug te veren en nog veerkrachtiger en zekerder in het leven te komen staan.
In de modder; over zwaarte
Zwaarte is in mijn familie al enkele generaties een beproeving an sich, die zich zeker in de nasleep van moeilijke gebeurtenissen - zoals een verlies of afwijzing - vaak aan me laat voelen. Ik vind het belangrijk open over zwaarte te kunnen praten, om transparant te zijn over de minder feestelijke gevoelens in het leven, ook met cliënten. Ik zie bij veel van hen dat ze bang zijn voor hun eigen zwaarte, dat ze schrikken van hun negatieve gedachten en ervoor wegrennen door maar bezig te blijven of dat ze het onaangename gevoel verdoven met allerlei middelen. En toegegeven, de gaten doen soms behoorlijk diep aan als je erin kijkt. Het kan me nog steeds verbazen dat het beneden in die beerput werkelijk kan voelen alsof het nooit meer wat wordt met het leven. "Laat maar zitten", denk ik dan - terwijl ik écht een leuk en fijn leven heb.
Maar wat ik gelukkig in ruim 10 jaar haptonomie heb mogen leren en ervaren, is dat modder na een regenbui weer wegspoelt en dat een gedachte vaak niet meer is dan dat - een gedachte. Dus schrik ik er zelf niet meer zo van als ik 'er even geen zin meer in heb' - wetend dat het over 15 minuten waarschijnlijk weer anders voelt - en werkt het juist heel bevrijdend dat ik dat mag denken, voelen en zelfs uitspreken. Alsof de last van me de hele tijd goed moeten voelen van mijn schouders glijdt en het daardoor letterlijk lichter wordt. Zo van "o, dus dit mag er óók zijn". En dus waar ik vroeger dagen of weken in de modder kon blijven hangen, wordt de zwaarte nu steeds sneller afgewisseld door lichtheid en is mijn veerkracht tegelijk met mijn voelende vermogen enorm toegenomen.
Een van de sleutels in het omgaan met zwaarte en andere moeilijke gevoelens, is dat je ze niet hoeft op te lossen of bestrijden. Bestrijden werkt meestal zelfs averechts. Dit geldt zowel voor je eigen als voor andermans zware gevoelens. Ze lossen in de juiste omstandigheden vaak 'vanzelf' op. Want de aard van emoties is dat ze bewegen, tijdelijk zijn. Zoals het woord emotie - afgeleid van het Latijnse emovere: naar buiten bewegen - zelf ook impliceert. En stromen ze niet door, in het geval van een dip of drukkende depressie bijvoorbeeld, dan is het belangrijk te kijken naar de blokkades die het doorstromen verhinderen. Want hoewel moeilijke gevoelens niet opgelost hoeven te worden, kun je wel zeker iets doen om het doorstromen van gevoelens een handje te helpen en de juiste omstandigheden te creëren. Zwaarte kan in die zin zelfs een signaal van je lichaam / voelende systeem zijn dat je iets in je (manier van) leven moet veranderen. Hoe je zo'n verandering op haptonomische wijze aan kan pakken? Let op.
Doorstromen - concrete tips in voelen, denken en doen
Om te beginnen is het van belang om zowel op het niveau van voelen, als denken en doen aan de slag te gaan en de balans waar nodig te herstellen.
Als je bijvoorbeeld de hele dag door in je zwaarte aan het verzanden bent, is het essentieel om meer in beweging te komen. Je zult merken dat gevoelens op die manier meebewegen, zeker als je daarbij goed blijft ademen (zie ook de blog over adem en beweging). Bewegen in de buitenlucht is sowieso een vereiste om lekker in je vel te zitten. Aandacht voor je fysieke gezondheid vergroot niet alleen je conditie, maar draagt absoluut ook bij aan je emotionele en mentale welzijn/veerkracht.
Meer aandacht voor doen kan overigens ook betekenen dat je een vervullende dagbesteding moet gaan zoeken; werk of een nieuwe hobby. Niemand wordt blij van de hele dag thuis hangen. Niet voor niets neemt de druk op de algehele emotionele en mentale gezondheid enorm toe nu de lockdown ons zowel in onze fysieke beweging als op werkvlak beperkt.
Ook je denken vereist onderhoud om lekker in je vel te (blijven) zitten en makkelijker terug te kunnen veren bij tegenslag. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: onze gedachten hebben oneindig veel invloed op hoe we ons voelen. Als je jezelf er de hele dag mentaal met de zweep van langs geeft - iets wat zeker bij tegenslag vaak voorkomt - krijg je nooit de kans om op te krabbelen. Zaak dus om eventuele negatieve gedachten te monitoren en onderzoeken - Waar komen ze vandaan? Is het écht waar wat ik denk? Op gegeven moment weet je zo precies aan welke negatieve gedachten je ten prooi neigt te vallen bij tegenslag, zullen ze minder snel vat op je krijgen én kun je ze gaan vervangen door positieve gedachten.
Heb je nog moeite je negatieve gedachtepatronen te herkennen? Ga dan eens met een boekje zitten en schrijf alle gedachten op die voorbijkomen. Deze bewuste manier van schrijven (of journallen) combineert op mooie wijze het denken, voelen en handelen en is bij uitstek een hulpmiddel om jezelf beter te leren kennen en meer zicht op je patronen te krijgen. Daarnaast kan het erg opluchten je gedachten 'van je af te schrijven'. Als je daarbij tevens wat ruimte voor opkomende gevoelens - in je fysieke lijf - houdt, ga je ook makkelijker de koppeling maken tussen wat er in je (emotionele) lichaam en in je hoofd gebeurt. Zo kom je dichter tot jezelf door hart en hoofd te verbinden.
Tot slot is het, om gevoelens te helpen doorstromen, belangrijk om regelmatig met je gevoelens te 'gaan zitten', ofwel zittend of liggend de tijd nemen om contact te maken met je lijf en wat daar allemaal te voelen is. Leg eens een hand op gespannen lichaamsdelen of op je hart of op je buik, en blijf dan een tijdje voelen en bewust ademen. Want - ik zei het hierboven al - voelen is waar de ware veerkracht ontstaat. Waar we voelend zijn, behouden we namelijk letterlijk en figuurlijk de soepelheid om terug te kunnen veren - een haptonomisch fenomeen dat ik dagelijks cliënten aan het lijf laat voelen. Andersom geldt ook; wie (zijn lijf) niet meer voelt, verhardt en verstrakt. Zo zie je dat mensen die het contact met hun voelende lijf kwijt zijn en dus alle tijd in hun hoofd doorbrengen, vaak allerlei fysieke spanningsklachten ontwikkelen - om over burn-out of depressieve klachten nog maar te zwijgen. Wie z'n leven lang op de vlucht is voor z'n gevoelens, wordt er op gegeven moment altijd door ingehaald, we kunnen als mens gewoon niet gezond leven zonder te voelen.
Veerkracht in verbinding - samen dragen
Veerkracht is niet alleen een fenomeen van de individuele mens; in tijden van crisis - bijvoorbeeld de huidige pandemie - getuigen hele bevolkingsgroepen en maatschappijen van veerkracht. Een veerkrachtige maatschappij kan meebewegen en terugveren. En een van de manieren om veerkracht te vergroten is door samen te werken, ofwel verbinden. Godzijdank is veerkracht dus niet iets wat je helemaal in je eentje hoeft te ontwikkelen, net zoals dat je zwaarte niet (helemaal) in je eentje hoeft te dragen en doorvoelen. Samen dragen is zelfs vaak een stuk lichter.
Maar hoe doe je dat eigenlijk, de ander helpen dragen zonder zelf weg te zakken in het moeras van zwaarte? Het is namelijk niet alleen het eigen moeras dat mensen schrik aanjaagt, maar veelal ook dat van een ander. Wat daarbij helpt, is jezelf allereerst toestaan je precies zo te voelen als jij je voelt. Je hoeft zelf niet zwaar te worden om de zwaarte van een ander te helpen dragen. Zonder dat we het doorhebben voelen we ons echter vaak "bezwaard" als het met ons goed gaat en met de ander shit en creëren we zo ons eigen moeras. En dat is nergens voor nodig; die gevoelens kunnen prima naast elkaar bestaan! Jouw lichtheid kan de ander juist helpen. Mits je niet krampachtig de verbinding en zwaarte vermijdt uit angst je eigen lichtvoetigheid te verliezen.
Tot slot nogmaals de gouden tip in het omgaan met zware of moeilijke gevoelens, die ik eerder al noemde: je hoeft ze niet op te lossen! Sterker nog: dat kun je ook niet. Je hoeft er alleen maar voor de ander te zijn, de gevoelens van de ander er te laten zijn. Want zowel voor jezelf als voor een ander geldt: het herkennen, voelen en érkennen van (moeilijke) emoties is een sleutel tot het oplossen of transformeren ervan. En zo kunnen er door de tranen van verdriet heen soms ook weer gevoelens van pure blijdschap of dankbaarheid doorschemeren. Dat is voor mij waar mijn eigen veerkracht voelbaar is, dat ik al die gevoelens kan voelen en dragen zonder blijvend omver te worden geblazen. Dat verdriet, blijdschap, boosheid, angst en alle tussenliggende emoties elkaar kunnen afwisselen en ik daarna altijd weer weet op te staan, terug weet te veren. Vermoeiend? Ja, soms. Zwaar? Ja, ook soms. Maar het niet-voelen is geen optie meer. Bovendien wordt met het toenemen van mijn veerkracht ook iets anders voelbaar - een groeiend (zelf)vertrouwen, in het leven en mijn eigen vermogen. Om voelend aanwezig te blijven bij wat zich ook moge aandienen. Het vermogen om diep te vallen en vervolgens sterker en veerkrachtiger weer op te staan. Want wat we in onze wanhoop als moeras ervaren, is in feite niets minder dan vruchtbare bodem voor groei en verandering. En zo dringt er vaak ineens - als we het niet meer verwachten - een kiempje door de aarde heen, op weg naar het licht.
Meer weten over haptotherapie, veerkracht en je voelende vermogen? Lees verder op www.wezenlijkvoelen.nl of neem contact op voor een afspraak.