Het nieuwe jaar, op zich een sociaal-culturele constructie van de mens, maar toch voelt die eerste dag altijd een beetje anders. Al is het maar omdat op 1 januari mijn favoriete koffietentje dicht is en de meeste mensen uitslapen. Niet de normale stroom van fietsers om me heen op straat. De omgeving heeft invloed op je gevoel, dat merk ik dan te meer.
De jaarwisseling, de overgang van oud naar nieuw, brengt me bij een bijzonder thema. Een bijzonder moeilijk thema voor mij persoonlijk. Loslaten.
Veranderlijkheid
Nee, ik heb het niet uitgevonden, het loslaten. Jaren hield ik vast aan dingen. Aan spullen, aan relaties. In de waan dat ik dingen kon controleren. Maar daar worden de dingen - relaties en ikzelf - niet beter van. Vasthouden gaat namelijk vaak gepaard met angst en controle en, onszelf vastzettend en klein makend, verliezen we dan als vanzelf de verbinding.
Ik weet nog dat een dierbare vriendschap van mij uit het niets eindigde. Ik snapte er niks van. Dit was toch ware vriendschap? Voor altijd? Ik werd geconfronteerd met de veranderlijkheid van het leven. Ik besefte dat niets ooit blijft wat het op dit moment is. Alles is voortdurend in beweging, en soms dus in een richting die je niet voorzag en ook niet wenste. Toen ik - na een paar pogingen van verontwaardigd strijden - de onbereidheid van die vriendin en het onontkoombare gegeven van verandering inzag, kon ik deze nieuwe wending accepteren en de relatie - uiteindelijk - loslaten.
Controle door te voelen
Loslaten gaat meestal niet van de ene op de andere dag. Het is een proces en gaat vaak gepaard met gevoelens van verlies, van verzet en boosheid. Van ontkenning misschien. In het verhaal van mijn verloren vriendschap moest ik eerst mijn gevoelens van afwijzing en verdriet erkennen, de boosheid en onmacht. Dat wat ik in mijn lijf voelde, dáár kon ik wat mee. Op de situatie en de vriendin had ik geen invloed, wel had ik controle over hoe ik met mijn eigen gevoelens en gedachten omging. Dat betekende voor mij dat ik respecteerde wat de verandering met me deed en de gevoelens besloot te doorvoelen, zonder mezelf tot slachtoffer te maken en mijn (ex-)vriendin tot dader. Ja die neiging was er wel even, wat dacht ze wel niet, ik was toch een droomvriendin?! Maar dat soort gedachten bracht me niet verder, die wakkerde de boosheid en ellende alleen maar aan. De boosheid, die kon en mocht ik voelen. En toen die weg was ontstond er - warempel! - ruimte voor begrip, voor haar ervaring en keuzes. En dát hielp me wel degelijk verder.
Loslaten: activiteit of bijproduct?
Loslaten heeft dus in eerste instantie iets met vasthouden te maken. Ik las ooit: om iets los te kunnen laten, moet je het eerst vasthouden. Dat sprak me destijds wel aan. Had ik mooi een reden om vast te blijven houden. Daarna las ik ergens: je hoeft het niet los te laten, op gegeven moment laat het jou los. Dat sprak me nog meer aan. Loslaten kan namelijk zo krampachtig worden. "Ik ga nu heel hard los zitten laten!" Terwijl het eigenlijk niet zo'n doenerige activiteit is. Maar iets wat je misschien overkomt, een bijproduct van voelen, accepteren (nog zo'n thema) en doorgaan. Want gelukkig hoeven we ook niet de hele dag zitten voelen en accepteren. Daar wordt niemand beter op. Het gaat dan weer om de balans tussen voelen, denken en doen. Al passief loslatend nieuwe ervaringen opdoen, je zintuigen openen en niet in het verhaal en de gevoelens vast blijven zitten. Niet vast blijven houden aan het verdriet en de boosheid en die opstoken met negatieve gedachten. Voelen betekent niet de boel opblazen. Als dat je gebeurt, doe dan een stapje achteruit, weg uit het verhaal. Ga terug naar de fysieke sensaties in je lijf, dan zul je merken dat je die kunt dragen en dat ze uiteindelijk afnemen.
Dit alles vergt aandacht en eerlijk waarnemen, zonder oordeel naar jezelf. Misschien moet je aan jezelf toegeven dat je het wel lekker vindt om in die boze slachtofferrol te blijven hangen en maar al te graag het verhaal blijft afspelen in je hoofd en je omgeving. Maar heb je daar baat bij? Boosheid is een krachtige en nuttige emotie, die je tot actie aan kan zetten, je helpt grenzen te stellen. Echter, als je boosheid gegrond is in negatieve gedachten in plaats van in je lijf, zal die je de weg van het loslaten versperren. Je ergens boos in vastbijten is handig als er iets moet gebeuren, maar ga je permanent boos en met een hoge grondspanning door het leven, dan streeft de boosheid zijn doel voorbij en betaal je zelf de tol.
Loslaten in de haptotherapie
Ook in de haptotherapie is loslaten vaak een thema. Op de behandelbank wordt dit zichtbaar in benen die zich niet aan je handen overgeven, gespannen schouders en andere lichaamsdelen. Een alerte houding, gericht op het controleren van de situatie en de ander. Je merkt dan dat loslaten ook met vertrouwen en een gevoel van veiligheid te maken heeft. Dit lijken randvoorwaarden van loslaten en overgave te zijn. Kun je erop vertrouwen dat als jij de controle loslaat, de andere persoon goede intenties met je heeft? Of dat als je de ander loslaat je zelf nog (be)staat? Als je van nature of in een specifieke relatie erg op de ander gericht bent - hetgeen in de haptotherapie meestal duidelijk wordt - brengt loslaten inderdaad risico's met zich mee. Zoals ook je gespannen controle loslaten een keerzijde kan hebben. Je zult misschien minder snel kunnen vechten of vluchten. Maar hoe vaak zit er nou echt een tijger achter dat bosje? En als die er zit ben je waarschijnlijk kansloos. Schijncontrole dus.
De enige zekerheid is dat we ooit doodgaan. Toch wel handig dus, dat loslaten.
Om terug te komen op loslaten als activiteit versus bijproduct, vinden we in de haptonomie wellicht het antwoord. Om een been los te kunnen laten hoef je namelijk zeker niet het been vast te grijpen. Je kunt het loslaten ook niet dwingen met therapeutische handen. Een been beweegt misschien wel, maar behoudt zijn spanning. Wat dan wel nodig is om los te kunnen laten...? Bewust voelen. Om een been - of wat dan ook - los te kunnen laten, moet je voelen wat je vast houdt, contact maken met de spanning. Door te voelen gaan we dat been - of de situatie - weer bewonen, brengen we bewustzijn terug. Én, kunnen we ervoor kiezen los te laten, of ons in elk geval in dat proces te begeven.
De ui
In het proces van loslaten hoort soms misschien een terugval, weer even grijpen en vasthouden, om vervolgens te voelen dat je controle zoekt en die wederom te laten vieren. Daarnaast kunnen we werken aan onze gevoelens van veiligheid binnen onszelf. Want hoe meer we ons lijf gaan bewonen, in onszelf investeren en onze eigen stevigheid vinden, hoe meer er overblijft als er iets of iemand wegvalt. Tot misschien wel alles wegvalt, als een ui die langzaam afpelt, en alleen de kern overblijft. Loslaten kan dus veel lichtheid en - zoals ik in een eerdere blog schreef - ruimte brengen.
Wat betreft mijn eigen ervaringen omtrent loslaten; uiteindelijk bracht de genoemde scheiding me dichter bij mezelf. Want voelen brengt echtheid, authenticiteit. Ik vergaf uiteindelijk mijn vriendin, leerde mijn les en ging verder met wie en wat ik wel had - meer dan genoeg. Of ik nu uitmunt in loslaten? Dat niet. Daar waar ik spullen inmiddels makkelijk weg doe, vind ik relaties en ideaalbeelden loslaten nog steeds lastig. Maar ik blijf oefenen, laagje voor laagje eraf, dichter bij de kern.
Op naar een authentiek en gelukkig nieuw jaar!