But if in your fear you would seek only love's peace and love's pleasure, Then it is better for you that you cover your nakedness and pass out of love's threshing-floor, Into the seasonless world where you shall laugh, but not all of your laughter, and weep, but not all of your tears. (Kahlil Gibran - The Prophet)
Nu de blaadjes aan de bomen langzaam van kleur veranderen en we een nieuw seizoen naderen, woedt ook in mijn hart een stormachtige herfst.
Liefdesverdriet, een gevoel dat we allemaal minstens één keer in ons leven meemaken.
Safe to say dat ik ervaringsdeskundige op het gebied van de liefde en de bijbehorende toestanden ben. Waar de een zich specialiseert in pottenbakken of filosofie, heb ik van de liefde - en mezelf als speler in dit veld - een studieobject gemaakt. Liefhebben; ik doe het graag, ik doe het makkelijk (soms ook moeilijk) en onvermijdelijk brand ik er geregeld mijn vingers aan. Het is een onderwerp dat me mateloos interesseert en natuurlijk álles met voelen, en dus haptonomie te maken heeft. Met verbinding, contact en relaties. Een mooie aanleiding om eens een haptonomisch licht op de liefde en zijn pijn te schijnen.
Welke rol speelt ons voelende vermogen in liefhebben? Wat maakt liefdesverdriet zo heftig? En ook: wat heeft het ons te vertellen, welke lessen kunnen we eruit halen? En hoe vinden we uiteindelijk weer licht aan het eind van deze diepdonkere tunnel? Lees mee!
Open en sluiten - een haptonomische kijk op liefhebben
Rondom de liefde hangt veel mysterie, maar dat het iets met ons meest vitale orgaan - het hart - te maken heeft, zijn we allemaal eens. En inderdaad, als ik liefheb voel ik warme en vreugdevol tintelingen stromen rond mijn hartstreek. Stokt de liefde? Dan is dat tevens het gebied waar ik het strak voel worden, samenknijpen zelfs. Liefdesverdriet raakt je letterlijk in het hart.
Ons hart - en daarmee het voelende systeem - kan dus een beetje openen en ook weer sluiten. In haptonomische bewoordingen: we breiden ons gevoel uit naar de ander, of we trekken ons terug op onszelf - in ons lijf of in ons hoofd.
Twee factoren die een essentiële rol in die openende en sluitende beweging spelen zijn de emoties vertrouwen en angst. Voelen we vertrouwen, dan voelen we ons vaak veilig en ontspannen genoeg om onszelf te openen, te laten zien, en vandaaruit de voelende en misschien ook letterlijke beweging naar de ander te maken. Doen beide personen dit, dan spreken we van verbinding - de liefde (of hoe je het wilt noemen) kan dan vrij stromen. Dit openen naar elkaar gebeurt vaak meer of minder bewust en gaat van nature met de ene persoon makkelijker dan met de andere. Hoe makkelijk we naar iemand openen ofwel toe voelen, is vaak afhankelijk van vele factoren. Bijvoorbeeld de manier waarop iemand beweegt, praat, staat, kijkt, ruikt, noem maar op. Essentieel ook is het voelende systeem van de ander, die vaak letterlijk heel tastbaar wordt in de aanraking. Voelt iemand een beetje naar je toe, niet of helemaal? Wat voor de een aantrekkelijk werkt, kan voor de ander afstoten en noem maar op. Je kent vast het gevoel een beetje onder druk te staan in het contact, of juist op zoek te zijn naar de ander. Zo stemmen de voelende systemen van twee mensen vaak onbewust op elkaar af, openen we of sluiten we en spreken we wel of niet van een klik, of zelfs van afkeer, liefde of verliefdheid.
Daar waar vertrouwen helpt in het voelen van de ander, werkt de emotie angst juist de andere kant op. Want wat gebeurt er als we bang zijn? Dan maken we een sluitende beweging achteruit, we trekken ons letterlijk en figuurlijk terug uit het gedeelde veld waar twee mensen elkaar in verbinding en liefde kunnen ontmoeten. Ja, in angst komt ons oeroude verdedigingsmechanisme in werking, van waaruit we neigen te vluchten (terug), vechten (naar voren en weer terug) of bevriezen (stilstand). Knap lastig om vanachter die barricade nog maar iets te voelen stromen, anders dan de angst zelf of misselijkmakende twijfels.
Ga maar eens bij jezelf na, misschien herken je het, die bevriezende, sluitende beweging in je lijf op het moment dat je angstig begint te twijfelen aan iemand, of diegene aan jou! En wat was er eerst? De twijfel (het denken) of de angst? Daar waar we aan het denken slaan wordt het in elk geval nóg lastiger om onszelf en de ander te voelen. Om lief te hebben. Want echte liefde ervaren we doorgaans in ons lijf, niet in ons hoofd.
Liefdesverdriet en de ellende van zelfafwijzing
Als angst zo belemmerend werkt voor de liefde, waarom gaan die twee dan toch zo vaak hand in hand? We willen toch allemaal niets liever dan liefhebben en geliefd zijn?
Dit antwoord is in mijn ervaring te vinden in het gegeven dat we, wanneer we in ons gevoel openen naar de ander, heel zichtbaar worden. We geven de ander zogezegd een inkijkje in het diepste van ons wezen. Daarbij worden niet alleen onze 'mooie' kanten zichtbaar, maar ook onze 'gebreken', onze onzekerheden. Dat zorgt voor een kwetsbare positie, want wie ons ziet kan ons afwijzen en dus pijn doen. Ons 'pakken' op onze gevoelige stukken. Ja, in de liefde, met open hart, zijn we op ons zichtbaarst en dus ook kwetsbaarst. En dat maakt dat we zowel diep geraakt kunnen worden in onze vreugde als in ons verdriet.
Maar wat me in tijden van liefdesverdriet steeds helderder wordt, is dat het niet per se de ander is die ons pakt op die kwetsbare stukken, maar wijzelf. Ja, bijna groter nog dan de pijn van het gemis en loslaten van de geliefde, is de pijn die we ervaren van onze eigen zweep in de vorm van valse zelfovertuigingen en twijfel of verwijt. Van wat we over onszelf gaan geloven op het moment dat de ander onze liefde niet meer beantwoordt.
Liefdesverdriet confronteert ons kortom met onze diepste gevoelens van zelfafwijzing en de relatie met onszelf. Wat blijft er over als de ander vertrekt? Welke gedachten en gevoelens heb jij over jou?
Ikzelf vond het heel lastig om niet mijn eigen persoon als falende factor aan te wijzen in het stuklopen van de prille verbintenis. Als zijn hart niet volledig met mij in kon stemmen, dan moest dat wel aan mij liggen. Ik had - zeker als haptotherapeut - misschien beter moeten voelen, leuker, creatiever, beminnelijker, mooier, knapper en slimmer moeten zijn.
Dat hij kort daarvoor nog helemaal gek op me leek, was dan wel weer vreemd. Had ik in de tussentijd waardevolle eigenschappen verloren? Nee, aan mij was niets veranderd, ik had hooguit meer van mezelf laten zien, me steeds kwetsbaarder opgesteld, mijn verlangens en angsten gedeeld - zeg maar gepracticed wat ik als haptotherapeut preach. Maar onbewust leek ik mijn waarde en zelfbeeld te zijn gaan koppelen aan de liefde en waardering die ik van die ander ontving, hem daarmee buitensporig veel macht over mijn eigenwaarde toebedelend. Ellende natuurlijk. Want als iets veranderlijk is, is het wel de mens en zijn gevoelens. Uiteindelijk moest ik aan mezelf toegeven: alles wat ik ben, en waar hij in eerste instantie voor viel, dat was er altijd al. Ik was niet meer of minder geworden, stommer of leuker. Zijn smaak of voorkeur kon misschien veranderen, maar mijn waarde overduidelijk niet.
De haptonomische weg naar heling
Is liefdesverdriet dus alleen maar ellende en kunnen we beter nooit ons hart meer openen om herhaling te voorkomen? Ja!, roept een stemmetje in mij, maar Nee. Het biedt ons namelijk de ultieme kans onze pijnlijke gevoelens te onderzoeken en de relatie met onszelf te verbeteren, de hardnekkige gevoelens en gedachten van zelfafwijzing te helen.
Hoe? Allereerst door te voelen wat er is. Vaak begint het bij gewoon maar te erkennen dat je je intens verdrietig en waardeloos voelt - wat iets anders is dan waardeloos zijn. Je kunt nu eenmaal niet doen alsof je die gevoelens niet hebt, als ze er zijn. Voelen dus die hap. Heel helpend in deze fase van het proces kan zijn om je gevoelens te delen met iemand in je omgeving, de verbinding op te zoeken met een vriend, een ouder, een collega. In mijn geval werd er een heel leger aangewend en voelde ik me na elk telefoongesprek, elke met snot en tranen overladen schouder een stukje lichter worden, een stukje sterker ook.
Ook in sessies met mijn cliënten heb ik hier en daar iets van mijn verdriet benoemd. Omdat het er was en ik als haptotherapeut altijd mezelf meeneem in de verbinding, mijn eigen tool ben. Bijzonder en ook best spannend was dat voor mij, omgekeerd een beetje van hun warmte en zorg te mogen voelen, de evidente wederkerigheid van verbinding.
Een tweede belangrijke taak bij het helen van de zelfafwijzing ligt in het aanpakken van je negatieve overtuigingen over wie je bent, ofwel je gedachten. Gedachten hebben onmetelijke invloed op hoe we ons voelen en worden dus ook binnen de haptotherapie vaak belicht. Met alleen voelen komen we er niet.
Vervang die negatieve gedachte maar eens door een positieve en kijk hoe dat voelt. En wees heel eerlijk naar jezelf, is het écht waar wat je gelooft? Benoem een paar van je mooie eigenschappen. Kun je er zelf geen vinden? Wederom, reik uit! Naar jezelf kijken door de ogen van een goede vriend of vriendin kan enorm helpen. Ik heb me de afgelopen weken vaak en graag en vol passie door vriendinnen en moeders laten vertellen wat een catch ik ben (en wat een loser hij, omdat ie me liet gaan - niet per se waar, maar dat terzijde.) Het kan bijna niet anders of ik ga het straks zelf geloven. Tot die tijd is het alvast hartverwarmend en opbeurend de liefdevolle toewijding van mijn supporters te voelen.
Met open hart
Onmisbaar in het helen van liefdesverdriet en wezenlijk voor een gezondere relatie met jezelf, tot slot, is de beoefening van zelfliefde. Een levenslange oefening als je het mij vraagt, want op een vreemde manier makkelijker gezegd dan gedaan. Zelfliefde ziet er voor iedereen net even anders uit, maar gaat kortgezegd over lief en mild zijn voor jou - ook voor je innerlijke criticus. Over inchecken met je behoeften en van daaruit doen wat voor jou goed voelt, over zelfzorg. En dat kan ook betekenen dat je de behoefte voelt om even te sluiten nu en dan, je terug te trekken uit de wereld. Want ook sluiten is een natuurlijke beweging en vaak heel nodig om te herstellen, zoals een bloem die sluit. En in het sluiten naar buiten, kun je dan juist een openende beweging naar binnen maken.
Zo helpt zelfliefde je hart open en gezond te houden. Want als je maar kunt voelen en geloven dat er met jou niets mis is, dat jij alle liefde in de wereld waard bent - of die ander jouw liefde nu kan beantwoorden of niet - hoef je tegelijk met het vertrek van de ander, jezelf niet te verlaten.
Al met al brengt liefdesverdriet ons dichter bij onszelf en dat is het grootste geschenk dat we kunnen ontvangen. Het brengt ons in contact met wie we in wezen zijn, met onze diepste wensen en verlangens. Want via de liefde ontdekken we steeds meer wat (en wie) wel en niet bij ons past, wat we werkelijk nodig hebben om te kunnen bloeien en ons hart te blijven openen. En daar waar ons hart open is, kan de liefde stromen, richting een mens, een kind, een boom.. - met open hart is liefde in feite overal te beleven.
En ja, met open hart zijn we dus ook ontvankelijker voor de pijn. Dat is de onvermijdelijke keerzijde van de medaille, want - zoals een dierbare vriendin van me zei - wie met blote voeten loopt, voelt niet alleen meer van het frisgroene gras, maar ook de spijkers op het pad. En dat brengt me bij de beginfrase van dit stuk, afkomstig uit The Prophet van Kahlil Gibran, een gedicht waar ik veel troost uit put als ik die liefde en mezelf even niet meer zie zitten. Omdat het me eraan herinnert dat vreugde niet zonder verdriet kan bestaan, liefde niet zonder pijn. Bovendien helpt het me de seizoenen binnen mezelf te omarmen. Wetende dat het na de herfst en de winter ook langzaam weer lente en zomer wordt, en ik met elk seizoen een (liefde)vollere versie van mezelf.
Meer weten over haptotherapie, de relatie tussen voelen en denken en de rol van angst in verbinding? Kijk op www.wezenlijkvoelen.nl of neem contact op voor een afspraak.